Samodzielność dziecka w wieku przedszkolnym
Wiek przedszkolny u dziecka (między 3 a 6 rokiem życia) to czas intensywnych zmian. Przede wszystkim jest to okres wkraczania w samodzielność – jednocześnie będąc jeszcze nie do końca zaradnym i zręcznym. Pierwsze sukcesy dziecka podczas wykonywania podstawowych czynności: ubieranie, samodzielność przy posiłku, dbanie o prawidłową higienę – daje radość, choć przede wszystkim buduje w dziecku poczucie własnej wartości. Towarzyszy również przekonaniu o swej skuteczności i zaradności. Zachęca do dalszego samodoskonalenia. W Zielonym Dzwoneczku stawiamy na samodzielność dziecka, dlatego niektóre czynności mogą trwać dłużej, bo nie wyręczamy dziecka, tylko uczymy!
Samodzielność – zgodnie ze słownikiem – oznacza wolność, niezależność, zaradność i aktywność . Umożliwia ona podejmowane różnorodnych zadań i ról społecznych oraz warunkuje życiowe sukcesy. Samodzielność jest kluczem do prawidłowego funkcjonowania w życiu społecznym. Jest ona jedną z podstawowych potrzeb rozwojowych dziecka w okresie przedszkolnym.
Najważniejsze potrzeby dziecka w okresie przedszkolnym
- potrzeba samodzielności przejawiająca się w chęci działania zgodnego z własnym pomysłem i wolą
- potrzeba poznawania nowych rzeczy i sytuacji, przejawiająca się w ciekawości i zadawaniu pytań
- potrzeba do kontaktu z innymi ludźmi (dorośli i dzieci)
Rola środowiska rodzinnego w rozwoju samodzielności u dziecka.
Rodzina, jako główne środowisko wychowawcze dziecka powinno stwarzać odpowiednie warunki do jego samodzielnego rozwoju. Należy zaznaczyć, że postawy rodziców wobec dzieci mają wpływ na kształtowanie się ich osobowości, stosunek do środowiska społecznego oraz na ich niezależność. W tym miejscu warto przytoczyć model postaw rodzicielskich według M. Ziemskiej, ponieważ każda z nich w różny sposób wpływa na stopień samodzielności. Postawy można podzielić na te, które rozwijają omawiany proces, lub go hamują:
- postawa akceptacji- postawa kształtująca u dziecka nawiązywanie więzi emocjonalnej oraz zdolność do wyrażania uczuć. Akceptuje dziecko takim jakie jest.
- współdziałanie z dzieckiem – prawo do wyrażania własnej opinii przez dziecko, angażowanie go w sprawy rodziny (zgodnie z wiekiem i możliwościami dziecka). Potrafi podejmować się powierzonych mu zadań i troszczyć się o innych.
- rozumna swoboda- występuje tu zaspokojenie potrzeby samodzielności oraz brak zależności od rodziców (zgodnie z wiekiem i możliwościami dziecka), przy zachowaniu silnej więzi psychicznej. Mimo samodzielności rodzice potrafią ukierunkować dziecko w odpowiedni sposób.
- uznanie praw dziecka- dziecku powierzona jest swoboda w działaniach, wraz z odpowiedzialnością za nie. Może podejmować wiele czynności samodzielnie.
Postawy te kształtują poczucie indywidualności oraz chęć do bycia samodzielnym. Rodzice akceptują swoje dziecko, świadomie stwarzając mu odpowiednie warunki do samorozwoju. Do koncepcji rozwijających samodzielność należą również te, które mogą mieć negatywny wpływ na całokształt wychowania, niosąc za sobą negatywne konsekwencje:
- postawa unikająca- Rodzice nie ingerują w życie dziecka; unikają je przez co dziecko musi jak najszybciej nauczyć się być jednostką niezależną.
- postawa odtrącająca- jawna demonstracja negatywnych uczuć wobec dziecka. W tej sytuacji ,,samodzielność’’ również może być wynikiem braku innych możliwości. Jednocześnie postawa powodując bezradność oraz trudności w przystosowaniu.
- Koncepcja, w której potrzeba samodzielności jest ograniczana to postawa nadmiernie chroniąca. Dziecko jest bezradne, a nadopiekuńczość skłania rodzica do wyręczania dziecka we wszystkich czynnościach, również samoobsługowych. Nadmiernie opiekuńczy rodzic może doprowadzić do niedojrzałości społecznej. Zależność w przyszłości może stwarzać negatywne uczucia, m.in.: bezradność, złość, sprzeciw i wrogość. Wszystkie te stany emocjonalne często są odreagowane na rodzicach.
Ważne, aby środowisko rodzinne dziecka współpracowało z dzieckiem w rozwijaniu umiejętności do samodzielnego życia. Jest to wrodzona potrzeba każdego człowieka, już od najmłodszych lat. Ograniczanie tej potrzeby niesie za sobą szereg negatywnych skutków, nawet w dorosłym już życiu dziecka.
Rola środowiska przedszkolnego w rozwoju samodzielności u dziecka
Środowisko przedszkolne ma duży wpływ na rozwój procesu samoobsługi dziecka i kształtowanie dojrzałości emocjonalnej. Nabywa ono umiejętności do funkcjonowania w grupie rówieśniczej.
Dziecko jest doskonałym obserwatorem swoich rówieśników. Dlatego też w naszm przedszkolu Zielony Dzwoneczek dzieci mają stały kontakt zarówno z rówieśnikami jak i dziećmi starszymi oraz młodszymi. Naśladując je uczy się i udoskonala technikę samoobsługowych czynności od dzieci, które już opanowały daną aktywność. Stopień zdolności do czynności samoobsługowych wśród dzieci jest różny. W niemal każdej grupie przedszkolnej dzieci możemy zaobserwować te, które niewiele potrzebują wsparcia – są samodzielne oraz dzieci które potrzebują stałej pomocy wykonując te same czynności. Podejmując pracę nad kształtowaniem samodzielności niezbędna jest wiedza o tym, co dziecko powinno osiągnąć w danym przedziale wiekowym.
Należy wspierać dziecko w działaniu – nie wyręczać. Zarówno w środowisku domowym i przedszkolnym. Największe efekty można dostrzec wówczas, gdy wymogi wobec dziecka w domu i przedszkolu funkcjonują na podobnym poziomie. Wspólna praca rodziców z kadrą nauczycielską przyczynia się do wzrostu rozwoju samodzielności u dziecka.
Comments:0