ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej) – przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, jest obecnie jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń rozwojowych wieku dziecięcego. Składa się na nie trzy rodzaje objawów takich jak: impulsywność, czyli nieumiejętność powstrzymania się od podejmowania pewnych działań bez względu na konsekwencje, nadpobudliwość, czyli wzmożona ruchliwość oraz deficyt uwagi polegający na trudności w skupieniu się oraz nabywaniu wiedzy. Ich nasilenie może być różne, zdecydowanie jednak utrudniają funkcjonowanie dziecka na każdej płaszczyźnie życia. Jako źródło zaburzeń naukowcy podają czynniki genetyczne oraz powikłania okołoporodowe. 

Równolegle do wzrastającej liczby diagnoz ADHD toczy się dyskusja, zarówno na forum naukowym jak i społecznym, o wątpliwościach dotyczących jego istnienia. Sceptycy są zdania, że podstawowe kryteria diagnostyczne tj. nadpobudliwość motoryczna, trudności z koncentracją uwagi, zaburzenia sfery poznawczej, lęk czy trudności w nawiązywaniu relacji społecznych są charakterystyczne dla innych zaburzeń psychicznych. Dodatkowo wiele zachowań mieści się w normie rozwojowej, występując również u zdrowych rówieśników. Niejednoznaczne ramy kryteriów, pozostawiające dużą swobodę diagnoście w ocenie mogą prowadzić do nadużyć. Na tej podstawie powstały teorie, że łatka ADHD-owca niesłusznie przypinana jest dzieciom niegrzecznym, niepoddającym się wpływom wychowawczym, nie stosującym się do standardów zachowania w społeczeństwie. Istnieje również pogląd, że ADHD jest sztucznie wykreowane przez przemysł farmaceutyczny w celu wzrostu liczby sprzedawanych leków psychostymulujących. Aspekt farmakoterapii jest szczególnie kontrowersyjny gdyż silnie wpływa na rozwijające się dziecięce mózgi oraz niesie ze sobą możliwość wystąpienia szeregu skutków ubocznych.

Zwolennicy uwzględniana ADHD jako odrębnej jednostki chorobowej o podłożu neurobiologicznym zwracają uwagę na badania opisujące wyraźne różnice w pięciu obszarach mózgu osób zdrowych i cierpiących na ADHD, widoczne zwłaszcza w wieku dziecięcym.  Są zdania, że wczesna diagnoza oraz terapia dadzą dobre efekty ułatwiając życie w wieku dorosłym. Należy zwrócić uwagę, że ADHD można diagnozować dopiero w wieku szkolnym ponieważ uwaga i koncentracja dojrzewają do 6-7 urodzin. Przed tym czasem objawy muszą występować jednak mówić można wtedy tylko o podejrzeniu ADHD.  Obecnie prowadzone badania dowodzą również o możliwości występowania ADH w wieku dorosłym. Świadczy to o przewlekłym charakterze zaburzenia. Terapia opierająca się na zasadach psychoterapii poznawczo-behawioralnej powinna się odbywać z całym środowiskiem życia dziecka. W przypadku silnej nadpobudliwości włącza się farmakologię. Terapię można zakończyć w momencie gdy nasilenie objawów charakterystycznych dla ADHD obniża się umożliwiając osobie samodzielne funkcjonowanie.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest wpisany do rejestru chorób, znajduje się w klasyfikacji ICD-10, powinno więc być traktowane jako jednostka chorobowa. Na przestrzeni lat narosło wokół niego wiele mitów. Dyskusja o ADHD prowadzona jest na forum naukowym, gdzie przedstawiciele różnych nauk konfrontują swoje stanowiska. W związku z tym, że dotyka coraz większy odsetek populacji, obecna jest również w dyskursie społecznym, stanowiącym zbiór mniej naukowych poglądów. To właśnie na tym polu, nieco zbyt pochopnie przypinana jest łatka ADHD, wystarczy, że dziecko nie potrafi usiedzieć na miejscu, z trudem skupia uwagę, źle się uczy oraz nie wykonuje poleceń. Obserwując własne dziecko warto pamiętać, że charakterystyczne objawy ADHD, czyli zaburzenia koncentracji, impulsywność i nadruchliwość muszą występować w różnych środowiskach życia dziecka. Nie należy mylić ADHD z agresją. Wszelkie obawy zawsze warto skonsultować ze specjalistą.

• R. Gaidamowicz, ADHD-plaga XXIw, Psychiatria polska 2018.
• Ł. Afletowicz, M. Wróblewski, Studium kontrowersji wokół etiologii, diagnozy i terapii ADHD, Avant 2003.
• K. Szymon, Terapia ADHD. Trening sukcesu w pracy z dzieckiem nadpobudliwym, Lublin 2014.
• P. Wrabec, ADHD, czyli kiedy dziecko jest nadpobudliwe, Polityka 2017.

Autor: Punkt Przedszkolny Zielony Dzwoneczek Szczecin